De gids voor de verzorging van vissen: pH, GH en KH in aquarium

pH, GH en KH zijn termen die vaak gebruikt worden in waterchemie, maar er is veel verwarring over in de hobby van zoetwateraquaria. Wat is het verschil tussen deze waarden en hoe beïnvloeden ze onze vissen of garnalen? Deze praktische gids voor beginners legt uit wat deze parameters betekenen, wanneer je ze moet testen en hoe je de niveaus kunt verhogen of verlagen als dat nodig is.

pH (zuurgraad) in aquarium

Met een pH meting meet je de hoeveelheid waterstofionen in vloeistoffen, wat aangeeft hoe zuur of basisch het water is. Op een schaal van 0 tot 14 heeft puur water een neutrale pH van 7. Zure vloeistoffen (zoals citroen of azijn) hebben een pH lager dan 7 en alkalische vloeistoffen (zoals bleekwater en zeep) hebben een pH hoger dan 7.

Wat moet de pH waarde zijn voor een aquarium?

De meeste zoetwatervissen voelen zich goed bij pH-niveaus tussen 6,5 en 8,0. Zuid-Amerikaanse vissen en Caridina garnalen hebben een voorkeur voor lagere pH, terwijl cichliden en levendbarende vissen een voorkeur hebben voor hogere pH. Probeer altijd te achterhalen wat de gewenste pH waarde is voor uw aquarium bewoners en houd alleen dieren bij elkaar die het goed doen rond ongeveer dezelfde pH range. 

Hoe meet ik de pH waarde in mijn aquarium

Voor het meten van de pH waarde kunt u een test-strip gebruiken.  Met deze strips kunt u snel meerdere waterwaarden meten, waaronder o.a. de pH. We raden aan om dit op reguliere basis te doen om zo uw waterwaarden te monitoren, bijvoorbeeld tijdens de reguliere waterwissels.

Andere momenten waarop je pH wilt meten zijn:

1. als je een specifieke pH-waarde wilt behouden (zoals voor kweekdoeleinden)
2. als je problemen met de gezondheid van je vissen wilt oplossen. Als je aquarium een pH-dip heeft gehad, kunnen je vissen tekenen van stress vertonen, zoals paniekerig zwemgedrag, snelle ademhaling of ander onregelmatig gedrag.

Belangrijkste conclusie: de pH in een aquarium verandert natuurlijk gedurende de dag. Het belangrijkste is om een relatief stabiele pH te behouden zonder plotselinge schommelingen. Vissen passen zich makkelijk aan bij kleine veranderingen gedurende de dag.

Hoe kan ik de pH waarde verbeteren?

Je kunt de pH waarde verlagen in een aquarium door het toevoegen van CO2, door te filteren over turf of door gebruik te maken van pH min.

Je kunt de pH waarde verhogen in een aquarium door het toevoegen van stenen die veel calcium bevatten, toevoegen van basisch water of door gebruik te maken van pH plus.

KH in aquarium

Met een KH meting meet je de hoeveelheid bicarbonaten (calcium) in water, wat invloed heeft op de buffercapaciteit van het water. Dit betekent dat KH helpt om zuren te neutraliseren en voorkomt dat de pH te snel verandert, wat nuttig is omdat plotselinge pH-schommelingen gezondheidsproblemen bij vissen en garnalen kunnen veroorzaken. Een lage KH betekent dat je water minder buffercapaciteit heeft en de pH gemakkelijker schommelt. Een hoge KH betekent dat je water meer buffercapaciteit heeft en de pH moeilijker te veranderen is.

Wat moet de KH waarde zijn voor een aquarium?

KH wordt gemeten in dKH (graden van KH) of ppm (delen per miljoen), waarbij 1 dKH 17,9 ppm is. Meestal moeten zoetwateraquaria tussen de 4-8 dKH (of 70-140 ppm) zijn. Als je de pH voor dieren zoals discus of crystal garnalen moet verlagen, moet je de KH verlagen naar 0-3 dKH (of 0-50 ppm). Cichliden, daarentegen, waarderen een KH hoger dan 10 dKH (of 180 ppm), wat vaak samengaat met hogere pH-niveaus.

Hoe meet ik de KH waarde in mijn aquarium

Voor het meten van de pH waarde kunt u een test-strip gebruiken.  Met deze strips kunt u snel meerdere waterwaarden meten, waaronder o.a. de KH. Wij adviseren om de KH waarde regelmatig te meten, bijvoorbeeld tijdens de reguliere waterwissel.

 Andere momenten waarop je KH wilt meten zijn:

1. als je je KH-niveau wilt verhogen om pH-schommelingen te voorkomen of
2. als je je KH wilt minimaliseren om de pH-waarde te verlagen.

Belangrijkste conclusie: over het algemeen wil je niet dat KH 2 dKH of lager bereikt, omdat dan pH-schommelingen gemakkelijk kunnen optreden en je dieren mogelijk kunnen doden. (De uitzondering hierop is als je bepaalde dieren kweekt die van een lage pH houden.)

Hoe kan ik de KH waarde verbeteren?

Je kunt de KH waarde verlagen in een aquarium door het toevoegen van osmose water, door te filteren over turf of door (gefilterd) regenwater toe te voegen.

De KH waarde verhogen in een aquarium kan door gebruik te maken van een KH verhogend middel zoals KH-plus.

GH in aquarium

GH meet de hoeveelheid totaal opgeloste stoffen in het water - in andere woorden, hoe hard of zacht het water is. Het is een van de makkelijkste manieren om te meten of het aquariumwater voldoende zouten en mineralen bevat die essentieel zijn voor gezonde biologische functies, zoals de ontwikkeling van vissen, schaal- en beenweefsel, vervelling van kreeften en garnalen, ontwikkeling van slakkenschalen en groei van planten.

Wat moet de GH waarde zijn voor een aquarium?

Net als bij KH wordt GH gemeten in dGH (graden van GH) en ppm. Ideaal gezien hebben zoetwateraquaria een GH tussen 4-8 dGH (of 70-140 ppm). Alle dieren hebben enige mineralen nodig, maar bepaalde vissen zoals levendbarende vissen, goudvissen en Cichliden hebben een voorkeur voor hoger GH-niveaus. Als je discus of andere zachte watervissen wilt kweken, moet je de GH mogelijk verlagen naar 3 dGH (of 50 ppm) of lager.

Hoe meet ik de GH waarde in mijn aquarium

Wij raden aan om gebruik te maken van test-strips als u een bepaald GH-niveau wilt bereiken of als uw dieren en planten gezondheidsproblemen vertonen. Symptomen van lage GH zijn onder andere:

1. Vissen met een slechte eetlust, een trage groeisnelheid, vermoeidheid of vervaagde kleuren
2. Planten met tekenen van calcium- of andere mineralentekorten
3. Garnalen die moeite hebben met vervellen
4. Slakken met dunne, schilferende of geperforeerde slakkenhuisjes

Houd er rekening mee dat GH zowel calcium als magnesium meet, dus als uw water hoge GH heeft, maar u nog steeds deze symptomen ziet, is het mogelijk dat uw water veel magnesium heeft, maar weinig calcium. In dit geval kunt u een calciumtestkit (specifiek voor zoet water) gebruiken om te bepalen of u een tekort aan dit specifieke mineraal heeft.

Belangrijkste conclusie: Laat uw GH-waarden niet te laag worden, omdat dit kan leiden tot slechte groei of zelfs de dood van uw dieren en planten.

Hoe kan ik de GH waarde verbeteren?

Je kunt de GH waarde verlagen in een aquarium door het toevoegen van osmose water of verversen met gefilterd regenwater.

De GH waarde in een aquarium kan worden verhoogd door het toevoegen van GH plus.

Hoe zijn pH, KH en GH gerelateerd?

pH, KH en GH meten allemaal specifieke soorten ionen. Als je een natuurlijke bron van mineralen toevoegt, worden meerdere soorten ionen vrijgemaakt, waardoor meerdere soorten waterparameters worden beïnvloed.

Kalksteen bevat bijvoorbeeld een hoog percentage calciumcarbonaat, wat zowel calcium- als carbonaationen bevat en daarom zowel GH als KH verhoogt. Als u alleen GH wilt verhogen, maar niet KH, moet u specifieke ionen voor GH (calcium en magnesium) toevoegen zonder ionen die KH beïnvloeden (carbonaten en bicarbonaten). Veel Cichliden houders kopen of maken specifieke zoutmengsels om individueel KH of GH te verhogen.

Zoals eerder vermeld, is KH direct gerelateerd aan pH omdat het voorkomt dat de pH snel verandert. In aquaria daalt de pH in de loop van de tijd, dus wanneer KH wordt verhoogd, wordt meer zuur geneutraliseerd en blijft de pH hoger. Ditzelfde gebeurt ook andersom wanneer er zuren worden toegevoegd. Zuren breken actief de KH (carbonaten en bicarbonaten) af waardoor de KH waarde zakt en daarmee ook de pH-waarde laat dalen.

Zowel beginnende als ervaren aquariumhouders nemen vaak pH, KH en GH voor lief en veronderstellen dat deze waterparameters altijd goed zijn. Maak het uzelf tot gewoonte om deze regelmatig te meten als preventief onderhoud, zodat u veel problemen kunt opvangen voordat ze uit de hand lopen.